Türkiye, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) ve taraf olduğu uluslararası sözleşmeler çerçevesinde, ülkelerinden ayrılmak zorunda kalan ve geri dönemeyen yabancılara koruma sağlamaktadır. Halk arasında genellikle “iltica” veya “sığınma” olarak adlandırılan bu mekanizmanın hukuki adı **”uluslararası koruma”**dır. Korumaya ihtiyaç duyan yabancılar için başvuru süreci ve bu süreçteki haklar büyük önem taşımaktadır. Bu karmaşık alan, Sığınma İltica Hukuku kapsamında değerlendirilir.

Kimler Uluslararası Koruma Başvurusu Yapabilir?

Uluslararası koruma başvurusunda bulunabilmek için yabancının aşağıdaki durumlardan birine uyması gerekir:

1. Mülteci veya Şartlı Mülteci Adayları: Ülkesinde ırkı, dini, tabiiyeti, belirli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için ülkesi dışında bulunan ve bu korku nedeniyle geri dönemeyen veya dönmek istemeyen kişiler. (Avrupa ülkelerinden gelenler “Mülteci”, Avrupa dışı ülkelerden gelenler “Şartlı Mülteci” statüsü alabilir).
2. İkincil Koruma Adayları: Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen ancak menşe ülkesine geri gönderildiği takdirde ölüm cezasına mahkûm olacak veya infaz edilecek, işkenceye veya insanlık dışı/onur kırıcı muameleye maruz kalacak, uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında ayrım gözetmeyen şiddet nedeniyle hayatı ciddi tehdit altında bulunacak kişiler.

Uluslararası Koruma Başvuru Süreci:

Uluslararası koruma başvurusunda bulunmak isteyen yabancıların izlemesi gereken adımlar şunlardır:

1. Başvuru Yeri ve Zamanı: Başvurular, Ankara İl Göç İdaresi Müdürlüğü‘ne şahsen yapılır. Başvurunun, Türkiye’ye giriş yaptıktan veya koruma ihtiyacı doğduktan sonra “makul bir süre” içinde yapılması beklenir. Sınır kapılarında veya ülke içinde kolluk kuvvetlerine de başvuru yapılabilir, bu durumda kişi Göç İdaresi’ne yönlendirilir.
2. Kayıt İşlemleri: Başvuru sırasında kimlik bilgileri alınır, parmak izi gibi biyometrik veriler kaydedilir. Başvuru sahibine, yasal kalış sağlayan ve belirli haklardan yararlanma imkanı veren “Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi” düzenlenir.
3. Mülakat: Başvurunun en önemli aşamasıdır. Göç İdaresi uzmanları tarafından başvuru sahibiyle detaylı bir görüşme yapılır. Bu mülakatta, kişinin ülkesinden neden ayrıldığı, korkuları ve geri dönmesi halinde başına gelebilecekler hakkında samimi ve ayrıntılı bilgi vermesi beklenir. Başvuru sahibinin ücretsiz tercüman ve avukat yardımından yararlanma hakkı vardır.
4. Değerlendirme ve Karar: Göç İdaresi, mülakatı, sunulan belgeleri ve menşe ülke bilgilerini değerlendirerek bir karar verir. Başvuru kabul edilerek kişiye Mülteci, Şartlı Mülteci veya İkincil Koruma statüsü verilebilir; başvuru reddedilebilir, kabul edilemez bulunabilir veya geri çekilmiş sayılabilir.

Başvuru Sahipleri ve Statü Sahiplerinin Temel Hakları:

Uluslararası koruma başvuru süreci boyunca ve statü alındıktan sonra yabancılar belirli haklara sahip olurlar:

• Türkiye’de Yasal Kalış: Başvuru sahibi kimlik belgesi, süreç sonuçlanana kadar Türkiye’de yasal olarak kalma hakkı tanır.
• Geri Gönderme Yasağı (Non-refoulement): En temel haktır. Hiç kimse zulme uğrayacağı veya ciddi zarar göreceği bir yere geri gönderilemez. Bu ilke, kişiyi olası bir Deport (Sınır Dışı Etme) Kararına İtiraz sürecinde de korur.
• Sağlık Hizmetlerine Erişim: Acil sağlık hizmetlerine erişim her zaman mümkündür. Başvuru sahipleri ve statü sahipleri, belirli koşullar altında (genellikle prim ödeyerek veya devlet tarafından karşılanarak) Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamına alınabilirler.
• Eğitim Hakkı: Başvuru sahibi ve statü sahibi kişilerin çocukları, Türk çocukları gibi ilk ve ortaöğretim hizmetlerinden ücretsiz yararlanma hakkına sahiptir.
• Çalışma Hakkı: Uluslararası koruma statüsü sahipleri (ve belirli koşullarda başvuru sahipleri), yasal düzenlemeler çerçevesinde çalışma izni alarak işgücü piyasasına erişebilirler.
• Sosyal Yardımlar: İhtiyaç sahibi ve hassas durumda olan başvuru sahipleri ve statü sahipleri, mevcut sosyal yardım programlarından yararlanabilirler.
• Adli Yardım ve İtiraz Hakkı: Başvuru sahipleri, avukatlık ücretini karşılayamayacak durumdalarsa adli yardım talep edebilirler. Başvuruları hakkında verilen olumsuz kararlara karşı İdare Mahkemesi’nde dava açma hakları vardır (Uluslararası Koruma Başvurusu Reddi Davası). Başvuru sürecinde veya sonrasında idari gözetime alınma riski de bulunmakta olup, bu karara da itiraz edilebilir (İdari Gözetim Kararına İtiraz).

Yükümlülükler:

Uluslararası koruma başvuru sahipleri ve statü sahiplerinin de bazı yükümlülükleri vardır. Bunlar arasında, kendilerine gösterilen ilde ikamet etme, belirli aralıklarla imza atma ve Türk kanunlarına uyma gibi sorumluluklar bulunur.

Hukuki Destek Almanın Önemi:

Uluslararası koruma başvuru süreci, hukuki detaylar içeren, karmaşık ve hassas bir süreçtir. Başvurunun doğru yapılması, mülakata hazırlık, hakların takibi ve özellikle olumsuz kararlara karşı yasal süresi içinde itiraz edilmesi gibi konularda profesyonel destek almak kritik önem taşır. Bu alanda uzman bir Yabancılar Hukuku Avukatı Ankara, başvuru sahiplerine süreç boyunca rehberlik edebilir ve haklarının korunmasını sağlayabilir.

Sonuç:

Türkiye, zulümden veya ciddi tehlikeden kaçan yabancılara uluslararası koruma sağlamak için yasal bir çerçeve sunmaktadır. Başvuru süreci Ankara İl Göç İdaresi Müdürlüğü nezdinde yürütülmekte olup, başvuru sahipleri ve statü sahipleri yasal kalış, geri gönderme yasağı, sağlık, eğitim gibi önemli haklara sahiptir. Sürecin karmaşıklığı ve hassasiyeti nedeniyle, başvuru yapmayı düşünen veya süreç içinde olan yabancıların haklarını tam olarak öğrenmeleri ve uzman bir avukattan destek almaları tavsiye edilir.