Ticari hayatta şirketler için en maliyetli ve yıpratıcı süreçlerden biri, bir uyuşmazlığın davaya dönüşmesidir. Uzun süren yargılamalar, avukatlık ücretleri, harçlar ve en önemlisi, dava sürecinin getirdiği belirsizlik ve ticari itibar kaybı, şirketleri derinden etkileyebilir. Modern hukuk anlayışı, bu soruna reaktif (tepkisel) bir çözüm bulmak yerine, proaktif bir yaklaşımla sorunun hiç doğmamasını hedefleyen önleyici hukuk danışmanlığı modelini önermektedir. Bu yaklaşım, bir nevi “hukuki check-up” niteliği taşıyarak, şirketlerin potansiyel hukuki risklerini birer krize veya davaya dönüşmeden önce tespit etmeyi ve yönetmeyi amaçlar.

Önleyici Hukuk Yaklaşımı Nedir ve Neden Geleneksel Avukatlıktan Farklıdır?

Geleneksel hukuk danışmanlığı genellikle bir sorun ortaya çıktıktan sonra devreye girer. Yani, bir ihtarname geldiğinde, bir dava açıldığında veya bir sözleşme ihlal edildiğinde avukata başvurulur. Bu, “hastalığı tedavi etme” yaklaşımıdır. Önleyici hukuk danışmanlığı ise, “hastalığı önleme” felsefesine dayanır. Şirketin mevcut ve gelecekteki tüm faaliyetlerini hukuki bir süzgeçten geçirerek, gelecekte bir uyuşmazlığa veya davaya neden olabilecek zayıf noktaları, eksiklikleri ve riskleri önceden belirler ve bunlara karşı koruyucu tedbirler geliştirir.

Bu proaktif yaklaşım, şirketlerin hukuki sorunlarla karşılaştığında ödeyeceği bedelin çok daha azıyla, hukuki altyapısını güçlendirerek uzun vadede hem maliyetten hem de zamandan tasarruf etmesini sağlar. Unutulmamalıdır ki; bir davayı kazanmak başarıdır, ancak o davanın hiç açılmamasını sağlamak daha büyük bir başarıdır.

Önleyici Hukukun Temel Odak Alanları

Önleyici hukuk danışmanlığı, bir şirketin faaliyet gösterdiği tüm alanları kapsayan bütüncül bir yaklaşımdır. Başlıca odak alanları şunlardır:

• Sözleşmeler Hukuku: Şirketin tüm ticari sözleşmelerinin (satış, kira, bayilik, tedarik vb.) analizi ve risklere karşı güçlendirilmesi.
• İş Hukuku: İşe alımdan işten çıkarmaya kadar tüm süreçlerin İş Kanunu’na uygunluğunun denetlenmesi, mobbing ve ayrımcılık gibi risklerin önlenmesi.
• Şirketler Hukuku: Ana sözleşme, genel kurul ve yönetim kurulu kararları gibi kurumsal işlemlerin hukuka uygunluğunun sağlanması.
• Kişisel Verilerin Korunması (KVKK): Veri işleme süreçlerinin KVKK’ya tam uyumlu hale getirilmesi ve idari para cezası riskinin ortadan kaldırılması.
• Rekabet Hukuku: Pazarlama ve dağıtım stratejilerinin rekabet kurallarına uygunluğunun denetlenmesi.
• Fikri Mülkiyet Hukuku: Marka, patent ve telif haklarının korunması için gerekli tedbirlerin alınması.

Hukuki Risk Yönetim Süreci Nasıl İşler?

Önleyici hukuk danışmanlığı, sistematik bir risk yönetimi süreci üzerine kuruludur. Bu süreç, şirketin hukuki sağlığını korumak için adım adım ilerler.

Adım 1: Hukuki Check-Up (Risk Analizi)

Sürecin ilk adımı, şirketin mevcut durumunun detaylı bir hukuki analizden geçirilmesidir. Bu aşamada danışman avukatlar, şirketin ana sözleşmesini, imzaladığı tüm önemli sözleşmeleri, insan kaynakları politika ve uygulamalarını, KVKK uyum durumunu ve diğer tüm operasyonel süreçlerini inceler. Bu analiz sonucunda, potansiyel riskleri, yasal boşlukları ve eksiklikleri içeren bir hukuki risk raporu hazırlanır.

Adım 2: Koruyucu Önlemlerin Alınması ve Uygulanması

Risk raporunda tespit edilen bulgular ışığında, şirkete özel bir eylem planı oluşturulur. Bu plan çerçevesinde;

• Sözleşme Şablonları: Şirketin sık kullandığı sözleşmeler için, şirketin lehine hükümler içeren, yasal olarak sağlam şablonlar hazırlanır.
• İç Prosedür ve Politikalar: İşten çıkarma prosedürü, KVKK veri imha politikası, mobbingle mücadele politikası gibi iç yönergeler oluşturularak süreçler standartlaştırılır.
• Eğitimler: Özellikle insan kaynakları, satış ve pazarlama gibi riskli departmanlardaki personele, uymaları gereken yasal yükümlülükler hakkında düzenli eğitimler verilir.
• Yasal Uygunluk: KVKK (VERBİS kaydı, aydınlatma metinleri vb.) ve diğer mevzuatlara tam uyum sağlanır.

Adım 3: Sürekli Gözden Geçirme ve Güncelleme

Hukuk, yaşayan ve sürekli değişen bir alandır. Yeni çıkan bir kanun, değişen bir yönetmelik veya yeni bir Yargıtay kararı, dün risksiz olan bir uygulamayı bugün riskli hale getirebilir. Bu nedenle, önleyici hukuk danışmanlığı bir defalık bir hizmet değil, sürekli bir süreçtir. Şirketin hukuki altyapısının düzenli olarak gözden geçirilmesi ve mevzuattaki değişikliklere göre güncellenmesi, korumanın sürdürülebilirliği için esastır.

Sıkça Sorulan Sorular

1. “Bizim bir avukatımız var, sorun olunca arıyoruz.” Bu yaklaşım neden yeterli değil? Bu, reaktif (tepkisel) bir yaklaşımdır ve genellikle sorun artık bir krize dönüştüğünde devreye girer. Örneğin, işten çıkarılan bir personelin dava açmasından sonra avukatı aramak, o personelin işe iade veya tazminat riskini ortadan kaldırmaz. Oysa önleyici hukuk, işten çıkarma sürecinin en başından itibaren hukuka uygun (geçerli fesih nedeninin tespiti, savunmanın usulüne uygun alınması vb.) yürütülmesini sağlayarak davanın hiç açılmaması veya açılsa bile kazanılması için gerekli zemini en baştan hazırlar.

2. Önleyici hukuk danışmanlığı küçük ve orta ölçekli şirketler (KOBİ’ler) için de gerekli midir? Kesinlikle gereklidir. Hatta KOBİ’ler için daha kritik olabilir. Çünkü büyük şirketlerin aksine, KOBİ’lerin beklenmedik bir dava veya yüksek bir idari para cezası (örneğin KVKK cezası) nedeniyle uğrayacağı mali kayıp, şirketin finansal dengesini çok daha ciddi şekilde sarsabilir. Önleyici hukuk, KOBİ’ler için lüks bir hizmet değil, sürdürülebilir büyüme için akıllıca bir yatırımdır.

3. Bu hizmetin maliyeti bir dava vekalet ücretinden daha mı yüksektir? Hayır, tam tersine. Önleyici hukuk danışmanlığı genellikle aylık veya yıllık sabit bir danışmanlık ücreti modeliyle çalışır ve bu ücret, tek bir davanın vekalet ücreti, harçları ve olası tazminat yükümlülüğü düşünüldüğünde neredeyse her zaman çok daha düşüktür. Bu hizmete yapılan harcama bir “gider” değil, şirketi gelecekteki çok daha büyük maliyetlerden koruyan bir “yatırım” olarak görülmelidir.