Türkiye’de yabancı uyruklu kişilerin yasal olarak çalışması, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde düzenlenir. Genel kural olarak, Türkiye’de çalışacak her yabancının çalışma iznine sahip olması beklenir. Ancak uluslararası anlaşmalar, diplomatik statü veya belirli meslek grupları gibi istisnalar sebebiyle bazı yabancılar bu izne ihtiyaç duymadan faaliyet gösterebilir. Bu makalede, “Hangi ülkeye mensup yabancılar çalışma izni almadan çalışabilir?” sorusunu yanıtlamak üzere, çalışma iznine dair genel ilkeleri ve istisnai durumları ele alacağız. Burada yer alan bilgiler genel bir bilgilendirme niteliğinde olup, somut durumunuza ilişkin kesin cevaplar için mutlaka uzman görüşü almanız önerilir.

Türkiye’deki yasal düzenlemeler, hem yerli iş gücünü korumayı hem de nitelikli yabancı iş gücünün ülkeye katkı sunmasını hedefler. Bu çerçevede, çalışma izni olmaksızın çalışılması çok istisnai durumlarda söz konusu olabilir. Aşağıdaki başlıklarda bu istisnaları ve hangi ülkeye mensup yabancıların çalışma izni olmadan çalışabileceğini hukuki temelleriyle birlikte inceleyebilirsiniz.

Türkiye’de Çalışma İzni: Genel İlkeler ve Zorunluluk

Temel kural, Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların öncelikle ilgili kurumdan (genelde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı veya Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü) çalışma izni alması yönündedir. Bu zorunluluğun istisnası olup olmadığını anlamak için ilk olarak şu noktalara dikkat etmek gerekir:

1. Diplomatik Statü: Yabancı ülke büyükelçileri, konsolosluk çalışanları veya uluslararası kuruluşlarda diplomatik statüde görev alan personel, Viyana Sözleşmeleri uyarınca çalışma izni zorunluluğundan muaftır. Diplomatlar, görev yaptıkları ülke ne olursa olsun, diplomatik ayrıcalıklar kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla bu kişilerin çalışma iznine başvurması gerekmez.
2. Uluslararası Antlaşmalar: Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar, bazı ülke vatandaşlarına veya belirli meslek gruplarına istisnalar tanıyabilir. Örneğin, belirli projelerde görev alan yabancı uzmanlar, akademisyenler veya kültürel değişim programlarına katılan kişiler, kısıtlı süreler için çalışma izninden muaf tutulabilir.
3. Basın Kartı veya Resmi Akreditasyon: Yabancı basın mensupları, Türk yetkili makamlarından aldıkları basın kartı veya akreditasyonla Türkiye’de geçici olarak habercilik faaliyeti yürütebilir. Fakat basın kartı, tam anlamıyla “çalışma izni yerine geçer” demekten ziyade, belirli bir alanda faaliyet göstermek için özel bir yetki sağlamaktadır. Bu kapsamın dışında kalacak herhangi bir iş ya da meslek faaliyeti için ayrıca izin gerekecektir.
4. Özel Kanuni İstisnalar: Bazı sektör ve durumlarda özel düzenlemeler olabilir. Örneğin, fuar veya konferans gibi kısa süreli uluslararası etkinliklerde görev alan yabancılar, belirli koşulları sağlamak kaydıyla çalışma izni zorunluluğundan muaf tutulabilir. Bu tür düzenlemeler genellikle süreyle ve yapılan işin niteliğiyle sınırlıdır.

Bu genel ilkeler doğrultusunda, “Hangi ülkeye mensup yabancılar çalışma izni almadan çalışabilir?” sorusunun tek bir ülkeye veya coğrafyaya indirgenmiş net bir yanıtı yoktur. İstisnalar çoğunlukla diplomatik statü, basın mensubu olma veya belirli bir anlaşmaya taraf olma gibi spesifik durumlardan kaynaklanır.

Çalışma İzninden Muafiyet: Detaylar ve Hukuki Dayanak

Çalışma izninden muaf olunabilecek durumlar, kanun ve yönetmeliklerle sıkı sıkıya sınırlanmıştır. Bu muafiyetlerin başında diplomatik görevler ve uluslararası kuruluş çalışanları gelse de zaman zaman sektörel veya süreli muafiyetler de gündeme gelebilir. Aşağıda bu muafiyetlerin kısa bir özetini bulabilirsiniz:

1. Diplomatik Görev ve Konsolosluk Personeli

Başta Viyana Diplomatik İlişkiler Sözleşmesi olmak üzere uluslararası sözleşmeler ve Türkiye’nin iç mevzuatı, bu kişilerin çalışma iznine ihtiyaç duymaksızın görev yapabileceğini belirtir. Görev kapsamları dışında farklı bir işe girişmek isterlerse, muafiyet kapsamının dışına çıkabilirler.

2. Kültürel veya Sanatsal Etkinlikler

Türkiye’ye geçici süreyle gelen sanatçılar, sporcular, akademisyenler veya kültürel değişim programı katılımcıları, etkinliğin süresi ve kapsamı dahilinde izin muafiyetinden yararlanabilir. Fakat etkinliğin bitmesiyle birlikte bu muafiyet de sona erer.

3. Basın Mensupları

Resmi akreditasyon veya basın kartı sahibi yabancı gazeteciler, muhabirler ve benzeri medya çalışanları, Türkiye’deki görevleri süresince çalışma izninden muaf olabilir. Bununla birlikte, basın kartı sadece ilgili medya faaliyetini kapsar; başka bir sektörde çalışma izni olmadan faaliyette bulunmak mümkün değildir.

4. Uluslararası Antlaşmalar Kaynaklı İstisnalar

Türkiye’nin taraf olduğu ikili anlaşmalar, sınırlı alanlarda ya da projelerde görev alacak yabancılara muafiyet tanıyabilir. Örneğin belirli yatırım projeleri veya kalkınma iş birliği anlaşmaları kapsamında, projenin niteliğine göre kısıtlı bir muafiyet düzenlenebilir.

Çalışma izni muafiyet durumlarıyla ilgili yaşanan ihtilaflarda veya idari işlemlerde, [idari hukuk](https://alpertungaunal.av.tr/idari-hukuk/) uzmanlarına başvurmak ve hak arama yollarını doğru kullanmak son derece önemlidir. Ayrıca, muafiyet kapsamına girdiğini düşünen yabancıların ilgili kurumlarla koordinasyon halinde olması, olası cezai yaptırımların önüne geçer.

Muafiyetli durumların dışında Türkiye’de herhangi bir şekilde ücretli iş veya mesleki faaliyet yürüten yabancılar, mutlaka geçerli bir çalışma iznine sahip olmalıdır. Aksi halde hem yabancı hem de işveren idari para cezaları ve sınır dışı yaptırımlarıyla karşılaşabilir. İstisnai durumlar dışındaki tüm yabancılar için [Çalışma İzni ve Uzatma İşlemleri](https://alpertungaunal.av.tr/diger/) titizlikle takip edilmesi gereken hukuki prosedürler içerir.

İstisna kapsamına giren yabancılar için de süreç her zaman net değildir. Örneğin, diplomat eşlerinin Türkiye’de çalışmak istemesi çoğu zaman ek bir izin prosedürünü gerektirir. Yine basın mensuplarının Türkiye dışında ek bir ticari faaliyeti olması durumunda ayrı izin başvuruları gündeme gelebilir. Bu sebeple, “çalışma izni muafiyeti” yalnızca belirli bir statü veya görevi kapsamakta olup, ötesinde farklı izin ve onaylara ihtiyaç duyulabilir. Daha ayrıntılı bilgi için [iletişim](https://alpertungaunal.av.tr/iletisim/) sayfamızdan hukuk büromuza ulaşabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Soru 1: Türk vatandaşıyla evli olan yabancılar çalışma iznine ihtiyaç duymadan çalışabilir mi?
Cevap: Türk vatandaşıyla evli olmak tek başına çalışma izninden muafiyet sağlamaz. Yabancının Türkiye’de çalışabilmesi için genellikle çalışma izni alması gerekir.

Soru 2: Diplomatik misyon görevlilerinin aile fertleri de çalışma izni olmadan çalışabilir mi?
Cevap: Hayır. Diplomatik misyon görevlilerinin yakınları, kendileriyle aynı diplomatik korumaya sahip olmadıkları sürece çalışmak için ek izne tabi olabilirler. Bu noktada idari kurumlarla iletişim kurmak önemlidir.

Soru 3: Kısa süreli fuar veya organizasyonlarda görevli yabancılar çalışma izni muafiyetinden yararlanabilir mi?
Cevap: Bazı kısa süreli organizasyonlar veya fuarlarda, yabancılar sınırlı bir süre için muafiyetten yararlanabilir. Ancak bu durum mutlaka ilgili mevzuata dayanmalı ve yetkili kurum tarafından onaylanmış olmalıdır.