Vize İhlali Yapan (Kaçak Kalan) Yabancıların Hakları Nelerdir?

Türkiye’ye yasal yollarla giriş yapan ancak vize, vize muafiyeti veya ikamet izni süresini aşarak ülkede kalmaya devam eden yabancılar “vize ihlali yapmış” veya halk arasında “kaçak duruma düşmüş” kabul edilirler. Bu durumda olan yabancılar için süreç, çeşitli idari yaptırımları beraberinde getirse de, bu kişilerin sahip olduğu temel insan hakları ortadan kalkmaz. Peki, Vize İhlali ve Kaçak Kalma Durumu yaşayan yabancıların karşılaşabileceği sonuçlar ve sahip oldukları haklar nelerdir?

Vize İhlalinin Başlıca Sonuçları

Türkiye’de yasal kalış süresini ihlal etmenin yabancılar açısından ciddi sonuçları olabilir:

• İdari Para Cezası: İhlal edilen süreye ve yabancının uyruğuna göre değişen miktarlarda idari para cezası uygulanır. Bu ceza genellikle Türkiye’den çıkış yaparken sınır kapılarında ödenir.

• Giriş Yasağı (Deport Tahdidi): İhlalin süresine bağlı olarak Türkiye’ye belirli bir süre (1 aydan 5 yıla kadar, hatta tekrar eden ihlallerde daha uzun) giriş yasağı konulabilir. Bu yasağın kaldırılması için belirli prosedürler bulunmaktadır (Giriş Yasağı Kaldırma).

• Sınır Dışı Edilme (Deport Kararı): Özellikle uzun süreli ihlallerde veya ülke içinde yakalanma durumunda, yabancı hakkında sınır dışı etme kararı verilebilir. Bu karara karşı yasal yollara başvurmak mümkündür (Deport Kararına İtiraz).

• Tahdit Kodu Atanması: Yabancının siciline vize ihlalini belirten (Ç-114, Ç-115 gibi) bir tahdit kodu işlenir. Bu kodlar, gelecekteki vize veya İkamet İzni Başvurusu süreçlerini olumsuz etkileyebilir.

• Gelecekte İzin Almada Zorluk: Geçmişteki vize ihlalleri, yeni bir vize veya ikamet/çalışma izni başvurusu yapıldığında ret sebebi olabilir.

Vize İhlali Yapan Yabancıların Sahip Olduğu Temel Haklar

Türkiye’de yasal kalış hakkını kaybetmiş olmak, bir yabancının tüm haklarını kaybettiği anlamına gelmez. Türk Anayasası, uluslararası sözleşmeler ve Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) çerçevesinde, kaçak durumdaki yabancıların da sahip olduğu temel haklar şunlardır:

• Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı: Hiçbir yabancı, işkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı muameleye ya da cezaya maruz kalacağı bir yere gönderilemez (Geri gönderme yasağı – Non-refoulement ilkesi, YUKK Madde 4). Bu, en temel ve mutlak haklardandır.

• Acil Sağlık Hizmetlerine Erişim Hakkı: Statüsüne bakılmaksızın, herkesin acil tıbbi müdahale gerektiren durumlarda sağlık hizmetlerine erişim hakkı vardır. Ancak acil olmayan durumlar için erişim kısıtlıdır ve genellikle ücrete tabidir.

• Adalete Erişim Hakkı: Kaçak durumdaki yabancılar da haklarını aramak için mahkemelere başvurabilirler. Örneğin, haklarında verilen deport kararına veya idari para cezasına karşı dava açabilirler.

• Sınır Dışı Sürecindeki Haklar: Hakkında deport kararı verilen yabancının; karara karşı idare mahkemesinde dava açma (tebliğden itibaren 7 gün içinde), avukat tarafından temsil edilme, kararın gerekçesini öğrenme gibi hakları vardır.

• Konsolosluk Yetkilileriyle Görüşme Hakkı: Yakalanan veya gözaltına alınan yabancıların, kendi ülkelerinin konsolosluk yetkilileriyle iletişime geçme hakkı bulunur.

• Savunmasız Grupların Korunması: İnsan ticareti mağdurları, refakatsiz çocuklar, ciddi sağlık sorunları olanlar gibi hassas durumdaki yabancılar, YUKK Madde 55 kapsamında özel koruma ve haklara sahip olabilirler ve sınır dışı edilmeyebilirler.

Hak Kaybı Yaşamamak İçin Ne Yapmalı?

Vize ihlali durumunda olan bir yabancının hak kaybı yaşamaması ve durumu en az zararla yönetmesi için atılabilecek adımlar şunlardır:

• Durum Tespiti: Ne kadar süredir vize ihlali yapıldığını ve bunun olası sonuçlarını (ceza miktarı, giriş yasağı süresi) anlamak önemlidir.

• Gönüllü Çıkış Seçeneği: Yakalanmadan, kendi isteğiyle Türkiye’den çıkış yapmak ve varsa para cezasını sınır kapısında ödemek, genellikle daha kısa süreli bir giriş yasağı ile sonuçlanabilir veya bazı durumlarda hiç yasak konulmayabilir.

• ACİL Hukuki Danışmanlık: En önemli adım budur. Vize ihlali ve kaçak kalma durumu karmaşık hukuki sonuçlar doğurabilir. Ankara’da bulunan ve bu konuda uzmanlaşmış bir Yabancılar Hukuku Avukatı Ankara, durumunuzu değerlendirerek size özel bilgi verebilir, haklarınızı anlatabilir, olası para cezası ve giriş yasağı hakkında bilgilendirme yapabilir ve özellikle bir deport kararı ile karşı karşıyaysanız gerekli hukuki adımları atmanıza yardımcı olabilir.

Sonuç

Vize ihlali yaparak kaçak duruma düşmek, idari para cezası, Türkiye’ye giriş yasağı ve sınır dışı edilme gibi ciddi yaptırımlara yol açabilir. Ancak bu durumdaki yabancıların da yaşam hakkı, işkence yasağı, adalete erişim gibi temel insan hakları devam etmektedir. Bu hakların korunması ve olumsuz sonuçların en aza indirilmesi için durumun farkına varıldığı anda profesyonel hukuki destek almak kritik öneme sahiptir.